Manyak

8 Şubat 2020

     Normal olmayan davranışları olan kimse. Fransızca maniaque (=tuhaf merakları olan kimse) sözünden Türkçeye geçtiği sanılmaktadır. Fransızca manie (mani), ‘taşkınlık hastalığı, kaçıklık, aşırı düşkünlük’ diye bilinmektedir. Fransızcaya da Eski Yunancadan gelmiştir. Eski Yunanca mania (=delilik, çılgınlık); maniás/manikós (=çılgın, deli) sözleri bilinmektedir.

    İspanyolca, İtalyanca ve Portekizce maniaco; İngilizce, Flemenkçe, Norveççe, Romence ve İrlandaca maniac; Yunanca maniakóos, Japonca maniakku, Yunanca maniakos sözleri “manyak” karşılığındadır. Kazakça ve Kırgızca manyak; Azerice manyag, Rusça, Tatarca ve Başkırtça man’yak sözleri de aynı karşılıkta kullanılan sözlerdir.

      Eski Türklerin dini olan Şamanizmde şamanlar Manyak adlı hırka giyiyorlardı. Manyak denilen hırkaların sağ kolunda dört, sol kolunda beş çıngırak takılı idi.  Bugün de, Anadolu’da şamanizm kalıntısı bir kısım yörelerdeki rakkas ve rakkaseler dans edip ayin-i cem icra etmektedirler. Ülkedeki egemen çevrelerin ve onların medyasının Alevilikten her söz edişlerinde, yalnızca söz konusu şaman danslarını göstermeleri akla ziyan bir uygulamadır.

       Orta Çağda Göktürklerin önderi İstemi Kağan, Bizans imparatoru Justinianus’a Manyak adlı elçisini göndermiştir. Buna mukabil, imparator da 568 yılında Zemarkos adlı elçisini kağana yollamış (bkz. Süryani Mikhael, “Chronique”, III, s.150). Anna Komnena’nın aktardığına göre, Bizans imparatorunun kabul ettiği Kuman Beyleri arasında Manyak adlı bey de bulunuyordu (bkz. Anna Komnena, “Alexiad”, çev. Bilge Umar, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 1996, s.250). Yine Anna Komnena’nın açıkladığına istinaden, Bizans ordusunda Geòrgies Maniakès adlı bir komutan bulunuyordu (age, s.28, 171, 235). Manyak sözü bugünkü İç Anadolu’da olduğu gibi, o zamanki Göktürklerde de manyaḥ şeklinde telaffuz edilmiş ve kayıtlara da bu şekilde geçmiştir.