Merdane

3 Haziran 2021

   MERDANE (I)  Türlü işlerde kullanılan farklı şekil ve boyutlarda silindir araç. Aynı karşılıktaki Farsça verdāne sözünden alınarak Türkçede v/m dönüşümüyle merdane şeklini almıştır. Farsça verdāne kelimesi, ‘döndürmek’ karşılığındaki Pehlevice wardēnidan veya wardēn sözleriyle bağlantılıdır. Eski İrani Dillerde varata (=yuvarlama) sözü bulunuyordu. Anadolu’da genellikle oklava şekli yaygındır. Türkçeye yakın dillerden Özbekçede oklàv, Kazakçada oktav, Tatarca ve Başkırtçada uklav, Türkmencede oklav ve Azericede oḥlav deniliyor. Kürtçedeki oḥlewi veya oḥlevi şekli Türkçeye yakın dillerden aktarılarak biçimsel değişikliğe uğratılmıştır. Bununla birlikte, Kürtçede merdane şekli de kullanılmaktadır. Merdanelemek ‘bir şeyin üzerinden merdane geçirmek’tir.

   MERDANE (II)   Mertçe, yiğitçe. Farsça merd (=yiğit, er; mecazen fedakâr, eli bol) sözüne Farsça -āne (=bir şeye yaraşırlık/uygunluk) son eki getirilerek oluşturulmuştur. Bu şekildeki merdāne ‘mertlere yaraşır şekilde’ karşılığındadır.