Mete

4 Aralık 2020

     İlk Çağ’da İç Asya kavimlerinden Hunların hükümdarı olan Máo-tóu (İÖ.209-171) adından gelmektedir. Máo-tóu adının Çinlilerce verilen bir lakap olduğu kanısındayım. İlk Çağ’a ilişkin Çin vakayinamelerinde karşılaşılan bu adın, Çince máo-tóu (=çıbanbaşı, aksi) sözüne dayanmış olması güçlü bir olasılıktır. Çinliler kendi başlarına bela olan bu şahsın aynı zamanda babasını, annesini ve kardeşlerini öldürmüş olması nedeniyle máo-tóu lakabıyla anmış olmalıdırlar. Hun, Moğol ve Batı Tatarları alanında uzmanlaşan tarihçi Joseph De Guignes söz konusu adı Mei-Tei şekliyle aktarmıştır. J. De Guignes’ın yazmış olduğu “Hunların, Türklerin, Moğolların ve Daha Sair Batı Tatarlarının Tarih-i Umumisi” adlı kitabının Hüseyin Cahit Yalçın tarafından yapılan çevirisinde, çevirmen Mei-Tei adını Me-Te olarak aktarmıştır (age, çev. Hüseyin Cahit Yalçın, 1923 İstanbul Tanin Matbaası, C.I, s. 194). Böylece, cumhuriyet döneminde Mete, Metehan, Metecan, Metekan ve Metetan gibi adlar yeni doğan çocuklara verilmeye başlanmış. Bunun da nedeni, kimilerinin Hunların Türk olduğu yönündeki soyut savlarıdır. Bir kısım Sinologlar (=Çin tarihi ve dili uzmanları) bahsi geçen adı veya lakabı Mo-dun, Mo-tun, Ma-do, Mao-tun veya Mao-tu şekilleriyle aktardılar. Çincede máo–dùn (=aksi, çıbanbaşı) şekli de kullanılmıştır. Aynı dilde Mù tou (=odun, kütük; mec. kaba) sözü de bulunmaktadır. Aksi ve sorunlu bir şahıs olmasına binaen  Çince mào-tóu veya máo-dùn lakabıyla anılmış olmalıdır. Alman Sinolog Friedrich Hirth söz konusu adı/lakabı Mo–tun şekliyle belirtmiştir. Bkz. Teoman.