Mıknatıs

15 Şubat 2020

     Demiri ve başka bir kısım metalleri de çeken demir oksit. Ayrıca, demiri çekme özelliğini sonradan edinen her türden madde. Mecazî açıdan çekiciliği ve cazibesi olan kimse. Mıknatıs kelimesi, Eski Yunanca magnētēs (=çekici, etkileyici özelliği olan nesne) sözünden yayılmıştır. Bana öyle geliyor ki, bu sözün Eski İran’da ‘büyücü, etkileyici ve çekici’ özellikleri bulunan Zerdüşti din adamlarına ya da rahiplere verilen Mag adına dayanmaktır. Eski Yunanca mágos (=eski İran ülkesinde büyücü, rahip, din adamı) ve mágikos (=büyü ya da büyücülük) sözleri biliniyordu. Yine aynı dilde mag- ön ekli birçok söz büyü ya da büyücülüğü ifade etmektedir. Mıknatısın çekici özelliği insanları etkilediğinden büyülü madde olarak görülmüş olmalıdır. Manisa kentinin eski adı olan Magnesia da mıknatıs ile ilişkilidir. Bu kentlerin adı Magnetia şekliyle de bilinmektedir. Ege bölgesindeki iki Magnesia kentinden biri bugünkü Manisa kentidir; diğeri İzmir-Bodrum yolu üzerindedir. Bir başka Magnesia kenti ise Yunanistan’da bulunmaktadır.

    Mıknatıs kelimesinin Arapça mığnatis şeklinden Türkçeye geçtiğini sanıyoruz. Latince magnes/magnet, Arapça mığnatis, Almanca Magnet, İtalyanca magnete; Sırpça, Çekçe, Romence, Hırvatça, İsveççe, İngilizce magnet; Rusça, Bulgarca, Kazakça, Kırgızca, Azerice, Uygurca ve Tacikçe magnit, Ermenice magnis, Japonca magunetto, Gürcüce magniti, Macarca mágnes, Yunanca magnitis, Farsça mığnatis; Özbekçe mägnit, Tatarca mağnit, Türkmence magnıt sözleri ‘mıknatıs’ karşılığındadır.