Mor

11 Ocak 2021

     Mavi kırmızı karışımı veya kırmızıya çalan menekşe rengi. Mor renginin farklı tonları görülüyor. Bu renge Farsça benefş veya erguvanî denilmektedir. Aynı karşılıkta Urduca ve Tacikçede de erguvanî sözü kullanılıyor. Türkçeye yakın dillerde mor sözcüğü bulunmuyor. Türkçede kullanılışı Anadolu coğrafyasında gerçekleşti. Kürtçede mevcut olan mor sözcüğünden Türkçeye aktarılmış olduğunu sanıyorum. Ölmüş bir canlının mor renge bürünmesi – morarması- açısından mor sözcüğünün ‘ölmek’ karşılığında Hint- Avrupa Dillerindeki sözlerle ilişkili olduğu kanısındayım. Bu bağlamda, Farsça morden veya murden, Tacikçe murden, Pehlevice murtan, Avestaca ve Eski Farsça mar-, Sanskritçe mar-, marati, Deylemice mordene, Kürtçe mırın, Latince mori/morior, Fransızca morir, İtalyanca morire, Portekizce morrer, İspanyolca ve Katalanca morir, Hintçe marna veya marana, Bengalce ve Pencapça Marā, Bulgarca umre, Rusça umeret sözleri ‘ölmek’ karşılığındadır.

     Mor renkli bir kısım meyve ve diğer bitkilerde de görüyoruz. Bu açıdan mormeni (=böğürtlen), mürdüm (mor renkli bir erik türü) ve Ermenice moreni (=böğürtlen) sözlerinin mor kök sözcüğüyle ilişkilidir. Ermenice moreni (=böğürtlen, böğürtlen çalılığı) sözü halk arasında mormeni şekliyle de biliniyor. “Mor menekşe boyun eğmiş / Gül kızarmış hicabından” (Sefil Emrah). Bkz. Mormeni.