Musa

12 Aralık 2019

     Din kitaplarına göre, bir peygamber adı. Kendi adıyla anılan bir dinin (Musevilik) kurucusu. Arap kaynaklarına göre, Musa adı İbranice mu (=su) ve şa (=ağaç) kelimelerinden oluşmaktadır. Bu da Hz. Musa ile ilgili anlatılan suya bırakılan sandık öyküsüyle ilişkili bulunmaktadır. Mısır kaynakları, Musa adının aslının Moşeh olduğunu, Moşeh’in Eski Mısır Dili olan Kıpticede me/mesu (=çocuk) kelimesiyle bağlantılı olduğu aktarılmaktadır. Arap müelliflerinden Şarişi, “Şarh al-Makāmāt” adlı kitabında (Bulak 1284, s.89) Musa adının Kıptice mu (=su) ve şa (=ağaçlar) şeklinde açıklamaktadır (Bernard Heller, “Mûsâ”, İslam Ansiklopedisi Leyden tabı).

     Buna karşılık Yahudi filozoflardan Philon ile tarihçi Josephus, Musa adını Kıptice mô (=su) ve ve uşa (=kurtarmak) sözlerinden oluştuğunu iddia etmişlerdir. Öte yandan XIX. yüzyılda Mısır bilim adamları tarafından savunulan yaygın bir kanıya göre Musa adı Eski Mısır Dilindeki (Kıptice) msj (=çocuk doğurmak) köküyle bağlantılı olan mes (=çocuk) sözcüğünden türemiştir. Bunlara göre, Eski Mısır Dilindeki Mose ya da Mosa, İbranicede Moşe ya da Moşeh olarak dile getirilmiştir. Musa adını, ‘kurtarılan’ ya da ‘sudan çıkarılmış’ olarak gören iddialar da öne sürülmüştür (Flora Haines Lougheard, “Dictionary of Given Name with origins and meanings”, 2. Baskı, California 1966, s.80). Buna karşılık, Musa adını İbranice Mōşeh (=baş, önder; alçak gönüllü) şeklinde açıklayanlar da bulunmaktadır (Cem Dilçin, “Adlar Sözlüğü”, T. İş Bank. Yay., İstanbul 2014, s.261).

     Tevrat’ın Çıkış (2/10) kısmında Firavun’un kızı onu çocuk yaşta sudan çıkarttığı için bu adla anılmıştır. Tevrat’ın Tesniye (34/40) bölümünde Musa, bütün peygamberlerin en önde geleni ve mertebe olarak en büyüğüdür. Ömer Faruk Harman, Musa adının İslam öncesi Arap toplumunda kullanılmadığını; İslamiyetin yayılmasıyla Musa adının Arap toplumunda görülmeye başlandığını ifade etmektedir (Ömer Faruk Harman, TDV İslam Ansiklopedisi Musa md). Bu bağlamda, Kur’an’a (VII/157) göre, Hz. Muhammed’in geleceğini insanlığa duyuran ilk kez Hz. Musa’dır. “Müslümanlar için onun da Hazreti Muhammed gibi peygamber olarak tanınması şarttır. Bu açıklamalara göre M. (Musevilik B.A.) dini ile İslamiyet arasında bir ayrılık yoktur” (İ.Parmaksızoğlu, “MÛS” md. Türk Ansiklopedisi, C.24, s.455).