Müsilaj

10 Haziran 2021

     Suyla şişerek salya benzeri bir şekil alan kimyasal bazı maddeler. Fransızca ve İngilizce mucilage (müsilaj) sözünden aktarılmıştır. Fransızcada mousse (=yosun, köpük), mousser (=köpüklenmek, köpürmek), moussu (=yosunlu) ve mousseux veya mousseuse (=köpüklü, köpüklü şarap) sözleri kullanılıyor. Fransızca ve İngilizce gibi Batı Dillerinde mucilage veya musilage şeklinde yazılışlar dikkati çekmektedir. İngilizce mucilage (=zamk, yapıştırıcı madde) sözü ‘bitkileri suda bekleterek elde edilen bir tür yapışkan madde’ diye biliniyor. Arapça mushil (=yumuşatan, ishal veren; kolaylaştıran) sözünden Batı Dillerine intikal etmiş olduğunu sanıyorum. Arapça mushil kelimesi sehl (=kolay) kök sözcüğünden türetilmiştir. Arapça mushil sözünün çoğulu mushilāt (=ishal veren) kelimesidir. Arapça mushil (<müshil), tıp alanında bağırsakları yumuşatan ilaçlardır. Yakın Doğu tıbbından naklen mushil sözünün Batı’ya aktarıldığı kanısındayım. Osmanlılar müshil şekliyle telaffuz ediyorlardı. Latince mūcus (=sümük, balgam) kelimesi Fransızca ve İngilizceye aktarılmıştır. Bu kelimenin de aynı kökten kaynaklanmış olması mümkündür. Denizlerde oluşan köpüklü pis tabakalar müsilaj adıyla ifade ediliyor. Botanik alanda müsilajlaşma ‘hücre çeperinin suda kolaylıkla şişebilen yumuşak, peltemsi veya köpüklü hale dönüşmesi’dir. Müsilajlı denilince ‘peltemsi, köpüklü’ oluş belirtiliyor.