Nuh

18 Temmuz 2020

     Tufan kahramanının adı. Sumerce Ziusudra; Akadca ve Asurca Utnapiştim’dir.  Utnapiştim adı, Ut-noah-piştim veya Ut-nah-piştim gibi farklı şekilleriyle de aktarılmaktadır. Tevrat’a göre, Nuh‘un 950 yıl yaşadığı iddiası ay takvimine göredir ki, bu da 79/80 yaşlarına tekabül etmektedir. Ayrıca, Nuh‘un Gılgameş Destanı’nda günyüzüne çıkan Utnapiştim olduğunu söyleyebiliriz. Bununla birlikte, Hurrilerde bir Tanrı adı olarak görülen Nuh adından söz edilmektedir. Bkz. Madeleine S. Miller-J. Miller, “Harper’s Bıble Dıctionary” (New York, 1954), s. 199. Louis F. Hartmann ise, Habeşçede nāhā kelimesinin ‘uzun ömürlü’ veya ‘uzun süreli’ karşılığında kullanıldığını aktarmaktadır. Hartmann, Habeşçe nāhā ile Nuh adı arasında bir ilişki aramaktadır. Bkz. Louis F. Hartmann, “Encyclopedic Dictionary of the Bible” (New York, 1962), s.541.

      Buna rağmen, Gertrude Jobes, Nuh adının Yahudilere ait eril bir ad olup, ‘barış, sükûn ve aydınlık’ karşılığında ifade edildiğini öne sürmektedir. Bkz. Gertrude Jobes, “Dictionary of Mythology Folklore and Symbols II” (New York, 1962), s.1177. Al-Jawaliqi, Nuh adının Arapça olmayan bir kökenden geldiğini söylemektedir. İslam öncesi dönemde Nuh adı biliniyordu. “Kur’an”daki Nuh adı Süryanice Noh şeklinden alıntıdır. Tufan kahramanı olarak ün salan söz konusu ulvî devlet adamı ve kurtarıcı insanın adı, Eski Yunanlılarda Xsitros/Xisitros, İbranilerce Noah, Türkçede en eski şekliyle Nama, Sanskritçede Yama, Zend-Avesta’da Yima, Firdevsi’nin “Şahname”sinde Cem, İskandinav edebiyatında Ymer veya Ymir diye bilinmektedir. Bu bilgiler için bkz. Bilal Aksoy, “Çağdaş Bilimlerin Işığında Nuh’un Gemisi ve Tufan”, Ankara 1987, s.120.

      Sonraları Nuh adıyla ilişkili bir kısım bağlantılar kurmaya çalışanlar olmuştur. Söz gelimi, Mr. Agadah Yahudi ansiklopedisinde Nuh adının ‘uysal’ karşılığında kullanılmış olduğunu iddia etmiştir. Bkz. The Jewish Encyclopedia”, (New York and London, MDCCCV), C. IX, s.319. Nuh’un Süryanicede Yeşkûr (=şükreden) lakabıyla da anıldığı kimi kaynaklarca öne sürülüyor. Arapçada ‘ağlayan’ karşılığında kullanıldığı iddiası ise somut verilere dayanmamaktadır. Farsça novha-ger, Arapça navvaha veya navvah kelimeleri ‘ağıt yakan’ ya da ‘ağlayıcı’ karşılığında ifade ediliyor. Nuh adının bu sözlerle ilişkilendirilmesi bir yakıştırmadan öteye gitmemektedir. Alūsî ile Cüvalikî, Nuh adının Arapça olmadığını savunmaktadır. Kirmanî, Nuh’un Süryanicede ‘sakin’ karşılığında dile getirilmiş olduğu kanısındadır.

     Nuh adı Hızır adının bir başka versiyonudur. Bu da Sumerlilerin Ziusudra’sından başkası değildir. Akadlılar ona Utnapiştim dediler. Nuh adını da bu bu adlarla ilişkilendirebiliriz. “Gılgameş epopesinin ortaya çıkışından sonra Nuh adı etrafındaki kara bulutlar da dağılmaya yüz tuttu. Çünkü, Nuh’un Gılgameş epopesindeki Utnapiştim olduğu açıktır.” Bilal Aksoy, age, s. 123. Hızır (=Hıdır) ile Nuh’un aynı şahsiyet oldukları açısından bkz. Hızır.