Obruk

12 Şubat 2021

      Kireçtaşı veya alçıtaşı gibi eriyen katmanların çöküntüsü sonucu oluşan derin çukur. Orta Çağ’dan bu yana Türkçede kullanılan oprı (=çukur, dere) ve opra (=yıpramak) sözleriyle ilişkilidir. Kaşgarlı Mahmud’un sözlüğünde de bu kelimeler yer alıyor. Ayrıca Kıpçakçada oprul- ‘toprak çöküntüsü’ olarak biliniyor. Kıpçakçada obur (=oyuk ve çukur yer) sözcüğü telaffuz edilmektedir. Eski Uygurca opu ‘burgaç, girdap’ demektir. Rusça ve Bulgarca ovrág (=vadi, dere, çukur yer) ile Fince ouru (=derin yarık, dere, vadi) sözcükleri de aynı kökendendir. Uygurca opkun, Tatarca upkın ve Başkırtça upkın sözleri ‘girdap’ oluşu ifade etmektedir. XIV. yüzyıldan bu yana yayımlanmış kaynaklarda “yer obruldu” sözü geçiyor. Anadolu’nun kimi ağızlarında obrulmak sözü ‘yer kaymak, yer çökmek, yer çukurlaşmak’ karşılığındadır. Obruk sözünün obur ile ilişkisi belirsizdir. Uygurca opkur, Kırgızca oburu açık, Kazakça obır, Başkırtça ubır ve Rusça objōra (obyora) sözleri ‘obur’ karşılığındadır.