Ödül

7 Nisan 2022

    Bir başarı karşılığında verilen mükâfat. Cumhuriyet döneminde yaygınlaştırılan bir sözcük olduğu belirleniyor. Moğolca ög (=vermek, teslim etmek) sözcüğüyle etimolojik münasebeti olabilir. Moğolca ödke (=sunu, kurban) sözcüğü biliniyor. Orta Çağ Türkçesindeki “ögül (=öğülmek, öğünmek)” sözcüğünden dönüşmüş olması bir başka olasılıktır. Ancak bu sav izaha muhtaçtır. Türkçeye yakın dillerde ödül ve benzeri sözcükler kullanılmıyor. Aynı çağdaki Türkçe ögdi (=alkış) sözcüğüyle de ilişkisi de söz konusu edilmektedir. Bu son sözcük Orta Çağ Türkçesindeki “ög (=öğmek, sena etmek) ile bağlantılıdır. Aynı kökle bağlantılı olarak XV. yüzyıl kayıtlarında ögdül şekli görülmüştür. Anadolu’nun birçok yöresinde ödül sözcüğü ‘yarışmalarda kazananlara verilen armağan’ karşılığında ifade edilmektedir. Nurullah Ataç 1952 yılında halk arasında kullanılan bu sözcüğü ‘mükâfat’ karşılığında resmi kullanıma sürmüştür. TDK tarafından yayımlanan 1955 yılı basımlı “Türkçe Sözlük”te ödül sözcüğüne de yer verilmiştir. Evliya Çelebi de bu sözcüğü ögdül şekliyle aktarmıştır. Şemseddin Sami sözlüğünde bu sözcüğü öndül olarak açıklamaktadır. XV. yüzyıl ve sonrası kaynaklarda kullanılan öğdül veya öñdül sözcükleri  de ‘mükâfat, ödül’ karşılığında ifade edilmiştir.