Ökkeş

8 Eylül 2019

     Antep, Maraş, Kilis, Antakya, Mersin ve Cebel-i Bereket dolayları şahıs adlarından biri. Arapça akkaş (örümcek) sözcüğünden geldiği iddia edilmektedir. İlk Çağ Suriye’sinde Ukaysır (Ukkaşe) tanrısı bulunuyordu. Bu tanrının adı, kimi şahıslara da verilmişti. Hz. Muhammed’in yakın çevresinden Ukkaşe b. Mihsan (öl. 11/632) ile Endülüslü vali ve komutan Hakem b. Ukkâşe (tahmini ölüm tarihi 467/1075) bunlardandır. Bununla birlikte, Ökkeş adının ‘örümcek’ karşılığında olmadığı görüşündeyim. Çünkü Araplar örümceğe ankebut demektedir. Bana göre, Ökkeş adı Suriye havalisindeki Ukaysır (Ukkaşe) tanrısı ve onun mabedinden kalmadır. İslam öncesi dönemde Ukaysır mabedinde tanrı ve tanrıça heykelleri bulunuyordu. Suriye Arapları burayı hac yeri olarak ziyaret ediyorlardı. Bu sırada mabed yanında tıraş oluyorlardı. İslam dönemindeki Ukkaşe diye aktarılan şahıs adının aslı Ukaysır’dır. G. Levi Della Vida’ya göre, Ukaysır ilâhının adı ‘kısa boyunlu’ ya da ‘kısa’ demek olan “akşar”ın küçültme adı ya da lakabıdır. Bu, insan şeklindeki bir putun adı ya da lakabıdır. Antep yöresindeki Nurdağı’nda İlk Çağdan kalma bu bölgedeki Ukaysir ya da Ukkaşir tapınağı sonradan Hz. Muhammed’in sahâbesi olduğu idia edilen Ukayşir adlı kimseyle ilişkilendirilmiştir. Suriye topraklarında Ukayşir (Ukkaşe) tanrısının birçok yerde hac yerleri bulunmaktadır. Ukayşir tanrısına ilk önceleri Suriye’de bulunan Lahm, Cuzam, Amila, Kuza’a ve Gatafan kabileleri tapıyorlardı. İslam öncesinde her kabilenin kendine göre tanrıları vardı. Söz konusu tanrıların da Hac (tapınç) yerleri bulunuyordu.

     Ukaysir (Ukkaşe) adının; zamanla kimi yerlere, nesnelere, kılıçlara, kabilelere verildiği görülmektedir. Sonuç itibariyle, Ökkeş adı ‘örümcek’ karşılığında değildir. Ukaysir (Ukkaşe) diye bilinen İlk Çağ tanrısının adından dönüşmüştür. Bir başka ifadeyle, İlk Çağdaki Ukkaşe adından Ökkeş‘e varılmıştır.