Orta

3 Mayıs 2024

     İki ucun eşit mesafedeki arası, merkezi; belirli zaman diliminin arası; büyük ile küçük, iyi ile kötü, uzun ile kısa arası; Yeniçeri ordusunda tabur; herhangi bir şeyin eşit olarak ayrılabildiği bölüm; vasat. Orta Çağ Türkçesindeki ortu (=orta) sözcüğünden. Kaşgarlı Mahmud’un sözlüğünde, Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig’inde ortu (=orta, orta halli) sözcüğüyle karşılaşıyoruz. Bu sözcük Orta Çağ Kıpçakçasına orta şekliyle yerleşmiştir. Orhon Yazıtlarında da ortu (=orta) sözcüğü görülüyor. Bu sözcüğün aynı çağdaki Türkçe or (=kesmek, biçmek) sözcüğünden kaynaklanmış olması mümkündür. Türkçedeki orak sözcüğü de aynı kökten türetilmiştir. Brahmi yazmalarında bu sözcüğün orto biçimi kullanılmıştır. Aynı çağdaki Türkçe ortun (=ortanca olan) sözcüğü ortu sözcüğüyle bağlantılıdır. Azerice, Kazakça, Türkmence ve Uygurca orta, Başkırtça ve Tatarca urta, Kırgızca orto, Özbekçe ortä. Orta sözcüğünün, Dersim coğrafyasının kimi yörelerinde orte şekliyle ifade edildiği görülmüştür. XIV. yüzyıl ve sonrası kaynaklarında orta sözcüğü yaygın olarak bulunmaktadır.