Panjur

4 Ocak 2020

    Fransızca abat-jour (abajur) sözünden gelmektedir. Fransızca abattre yükleminin bir karşılığı ‘kapaklamak’tır. Bu bağlamda, Azeriler ‘panjur‘a pencere kapağı demektedirler. Fransızcada jour (jur: ışık, gün, gün ışığı) sözü de eklenerek oluşturulan abat–jour, gün ışığına karşı bir kapaklama işlemine işaret etmektedir. Panjur, pencereleri kapatmak için ahşap ya da plastikten yapılan açılır kapanır kapaklardır. Türkçede kullanılan abajur sözü de Fransızca abat-jour’un telaffuz şeklidir. Abajur, ışığı belli bir yere toplamak için üstünde siper ya da kapak yapılan lambalara denilmektedir. Öyleyse, panjur ve abajur Fransızca abat-jour’dan kaynaklanmıştır.

     Romence, Macarca, Slovence ve Slovakçada panjur sözü panyur şeklinde telaffuz edilmektedir.  Panjur ve abajur sözlerinin, XIX. yüzyılın ortalarından itibaren İstanbul literatüründe kullanıldığı belirlenmektedir. Başkırtlar tezre kapkası (=pencere kapağı) sözüyle ‘panjur’u ifade ediyorlar. Aynı karşılıkta, Kırgızlar tereze kalğası, Özbekler dereze eşiği, Uygurlar derize qapkisi, Türkmenler epişğe gapsası, Tatarlar tereze qapqaçı olarak biliyorlar. Bkz. Abajur