Pelte

6 Şubat 2020

     Nişasta, şeker ve su karışımının pişirilip soğutulmasıyla yapılan bir tür tatlı. Kürtçe pelte (=nişasta şeker ve su karışımından yapılan bir tatlı) sözünden Türkçeye geçmiştir. Bu sözcük Farsça pâlûde (=bir tür tatlı) sözcüğüyle aynı köktendir. Farsça pālide (=‘nişasta’) sözcüğüyle bağlantılıdır. Bununla birlikte Farsça pālide asıl karşılığıyla ‘durulmuş, süzülmüş, ziyade olmuş’ demektir. Kürtçedeki pelte sözünün Farsça pālide ile bağlantılı olduğunu söyleyebiliriz. Yukarı Fırat Bölgesi’nde pamuk parçalarına da Kürtçe pelte denilmektedir. Yine bu yörede yemek yapılırken bütünüyle erimemiş olan ve kaşıkta beliren kısımlar için de aynı dilde pelte sözü telaffuz ediliyor. Kastamonu’nun Taşköprü ilçesi yöresinde pelteleşmek (=yorgunluk nedeniyle yerinden kalkamamak) sözü kullanılmaktadır. Adana dolaylarında ‘iki yana sallana sallana yürüme’ye pelte pelte denilmektedir. Edirne’nin İpsala ilçesi havalisinde ‘yapışkan ve katı çamur, bataklık’ oluşu ifade etmek için pelteşenlik sözü kullanılıyor.

     Pelte karşılığında Yunancada peltés ya da póltos sözlerini görmekteyiz. Ayrıca Yunanca baltos, baltodes ve baltisos, ‘bataklı, bataklık’ olarak bilinmektedir. Latincede paludosus ve palus, ‘bataklı oluş’u belirtmektedir. İzmir’in Balçova ilçesi adının ‘bataklık’ karşılığındaki bu sözlerle bağlantılı olduğu görüşündeyim. Çünkü bu civarda tarih boyunca yararlanılan şifalı termal su bulunmaktadır. Bu termal kaynağın suları çevreye aktığından bu mevki bataklık halinde idi.