Pinti

8 Ocak 2020

    Pinti sözcüğü ‘kirli’ ve ‘pis’ olmayı ifade ederken Türkçede ‘cimri ve nekes’ karşılığında yer etmiştir.  Hasan Eren, Ermenice p’int’i (=kirli, pis) kelimesinden Türkçe ve Kürtçeye geçtiğini belirtmektedir (H. Eren, TDES, s.334). Amerikalı Türkolog Robert Dankoff, Ermenicede p’nt’i (= kirli, pis) şeklini verdikten sonra bununla bağlantılı olarak pinti (= eski püskü, paragöz) versiyonunu da aktarmaktadır (Robert Dankoff, “Armenian Loanwords in Turkish”, Wiesbaden 1995, s.148-149/no:747). Sevan Nişanyan, Acaryan’a atfen (Acaryan, “Hayaren Armatakan Bararan”, IV/507) Ermenice pnti (=pis, menfur) şeklini belirtmektedir (nisanyansozluk.com/?k=Pinti). Nişanyan, aynı yerde söz konusu kelimenin Ermenice pin (=gübre, pislik) sözünden türetildiğini aktarmaktadır.

      Bu sözü bir süre daha irdelediğimde farklı boyutlarıyla algılıyorum. Eski Yunancada pinos (= kirlilik, pislik) sözcüğünü fark ediyoruz.  Yine Eski Yunancadaki pinarós (kirli, pasaklı) sözü de pinos ile bağlantılıdır. Ayrıca Kürtçede pun (=eskimiş, kötüleşmiş, solmuş) sözü bulunmaktadır. Kürtçede pıntî (pasaklı; cimri) sözünde gövde sözcük pın olurken; Eski Yunancada –os harfleri terk edildiğinde pin şekli belirmektedir. Ermenice pnti ve Kürtçedeki pıntî sözlerindeki -ti son ekinin Kürtçeye özgü olduğunu görüyoruz: bra (=kardeş), bra-tî (=kardeşlik); heval (=arkadaş), heval-tî (=arkadaşlık); ker (=eşek), ker-tî (=eşeklik) gibi, pın(pin/pun) gövdesine Türkçedeki ‘-lık, -lik’ ekinin karşılığı olan –tî son eki eklenerek pıntî sözü belirmiştir.

       Elazığ merkeze yakın köylerin bir kısmında ‘eti yenmeyen hayvan’a pinti denilmektedir. Samsun’un Çarşamba, Sivas’ın Gemerek, Gümüşhane’nin Şiran yörelerinde ‘tembel ve beceriksiz kimse’ler pinti diye dile getiriliyor. Urfa, Bitlis, Çorum ve Rize’nin bir kısım yörelerinde ‘üstü başı pis, pasaklı’ olanlar pinti olarak bilinmektedir. Sonuç olarak, pıntî sözünün Farsçada kullanılmadığı; kökünün Eski Yunan, Kürt ve Ermeni dillerinde mevcut olduğu görülmektedir. Ayrıca bu kelimenin Ermeniceden Türkçeye değil, Kürtçeden Türkçeye geçtiği kanısına varıyorum.