Pırlanta

20 Aralık 2019

     Birden çok kesimli şekilde yontulan parlak elmas parçası. İtalyanca brillante (=parlak, ışıltılı; başarılı) sözcüğünden. Latince beryllus (=gök zümrüt) sözüyle bağlantılıdır. Latinceden İtalyancaya yansıyan ve İtalyancada brillante (=parlayan) sözüne dayanan pırlanta sözü ‘parlak’ karşılığındaki İspanyolca brillante, Portekizce brilhante ve Katalanca brillant sözleriyle aynı köktendir. İngilizcede brillant, Almanca Brillant ve Fransızca brillant sözleri de aynı karşılıkta telaffuz edilmektedir. Etimolojik açıdan bır, pır köklerine dayanmaktadır. Kürtçe bırıqin (=parlamak) ve bırıqandın (=parlatmak) sözleri de aynı kökten türetilmiştir. Akadca birqu, Arapça berk ve Kürtçe bırusk sözleri ‘şimşek’ karşılığındadır. En güçlü şekilde parlayan şimşektir. Bu bağlamda Akadca baraqu, şimşeğin çakmasını bildirmektedir. Aslında Türkçedeki parlamak yüklemindeki par kökü de aynı etimolojik kökene dayanmaktadır. Eski Yunanca pharos (=fener, deniz feneri), günümüzdeki far sözüne yol açmıştır. Ayrıca Türkçedeki pırıl pırıl deyimi ‘çok temiz, çok parlak’ oluşu belirtmektedir. Yunancada ‘pırlanta’ karşılığında diamanti ve brilanti sözleri telaffuz edilmektedir. Azeriler ‘pırlanta’ya brilyant, Türkmenler gövher sözünün yanı sıra birillant ve Ruslar brillant demektedir. Bkz. Briyantin.