Piyade

1 Şubat 2020

     Orduların yaya olarak savaşmaya hazırlanmış kısmı. Yaya askerler ya da yaya birlikler piyade olarak adlandırılmıştır. Türkçede kullanılan piyade sözü, Farsça piyade (=yaya) kelimesinden; Farsça piyade ise Kürtçe peya (=yaya) sözünden kaynaklanmıştır. Kürtçe peya aynı dildeki pê (=ayak, bacak) sözcüğüne dayanmaktadır. Peya sözündeki -ya son eki Sanskritçe yā (=gitmek, dolaşmak, hareket etmek) sözüyle ilişkilidir. Yine bu dilde pêyade ve piyade şekilleri görülmektedir. Kürtçe pêya bun (=yaya oldular), pêya çun (=yaya gittiler) gibi ‘pêya’lı sözlerle karşılaşılmaktadır. Medler’in Balkanlara dek kısa bir dönem de olsa egemenlik kurmalarından bu yana bir kısım Kürtçe sözlerin Yunanca ve Latinceye ve onlardan da Batı Dillerine intikal ettiklerini belirlemekteyim. Öyle sanıyorum ki, piyade sözü de bunlardandır.

     Tarihte ilk savaşan insanlar piyadelerdir. Onlar, ellerinde sopalar ile yaya olarak savaşmışlardır. Asurlularda yaya askerler aktif bir güce sahipti. Orta Çağda Moğollar ve Türkçe konuşan boylar piyadelikte neticeye varan başarılı savaş usulleri sergiliyorlardı. Eski Mısır’da yaya savaşçılar yay, sapan ve bronz kılıçlarla savaşıyorlardı. On iki İon şehir devletlerinde yaya askerler yani piyadeler mızrak ve kılıçla savaşıyorlardı. Eski Yunan piyadeleri miğfer, göğüs zırhı ve bacak zırhları kullanıyorlardı. Piyade askerlerin aynı zamanda dizlikleri de bulunuyordu.

    Yunanca pezós ya da pezi, ‘yaya’ demekti. Latince pedes ve peditatus ise ‘piyade’ karşılığın dadır. Tacikçe pêyade ya da piyodagard, Özbekçe piyoda, Rusça peḥoda, Belarusça piachota, Slovence pehota, Slovakça pechota (ok. Peḥota), Çekçe pêchota (ok. piyeḥota), Bulgarca peḥoda, İtalyanca pedonale, Boşnakça piješadija (ok. piyeşadiya), Romence pieton, İspanyolca peatonal, Uygurca piyade, Türkmence piyada, Azerice piyada, Tatarca peḥota sözleri ‘piyade’ ya da ‘yaya’ karşılığındadır.

   Hintçe ve mücavir alandaki dillerde birbirine yakın sözler bulunmaktadır. Bu dillerde pa (=ayak) sözüne dayalı kelimeler görülmektedir. Hintçe paidal, Nepalce ve Pencapça paidala, Sindhice piyadal ‘piyade, yaya’ olarak bilinmektedir.