Rab

13 Eylül 2019

     Efendi, sahip, mutasarrıf, malik, ehil; Tanrı, Cenebıhak. İbranice rabbi (=büyüğüm, ustam), Eski Arapça rabbi (Tanrı)>Arapça rabb (=Tanrı). Eski Arapça Rabennā (=Tanrımız)> Rabennā hakkı için (Tanrı adına, Tanrı hakkı içi).  Sumerce rab ve Akadca rappum ‘azize, tanrıça’ olarak kayıtlara geçmiştir. Ayrıca Sumerce rab.ba, Akadca rab bum ‘ulu, yüce, ulvi’ karşılığında biliniyordu. Bugünkü Rab sözünün de Sumerlilere ve Akadlılara ait bu eski kelimelerden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Zamanla Aramice ve Süryanicede rab/rabba (=büyük, yüce, ulvi) kelimeleri ifade edilmiştir. Doğu bilimci A.J.Wensınck, İslam öncesi Araplarının ilâhelerinden al-Lāt’ın Tā’if’te bulunan heykelinin  al-rabba sıfatını taşıdığını belirtmektedir (İslam Ansiklopedisi Leiden tabı, Rabb md).

     Kürtçe Reb, Urduca Rab/Räb, Özbekçe ve Azerice Räb aynı karşılıkta ifade edilmişlerdir. Osmanlıcada Rabbi (=Tanrı), Ya Rabbi (=bir tür Tanrı’ya hitap şekli), rabbani (=Tanrı’ya ilişkin), rabbaniyyun (=kendilerini Tanrı’ya adayanlar ve bunların temsil ettiği görüş) kelimeleri mevcuttu. Bunlar bugün de telaffuz edilmektedir.

      Rab sözü Kur’an-ı Kerim’in Tâ-Hâ Sûresi 114. âyetinin sonunda “ve qul rabbi zidni ilmen ” (ve de ki Rabbim benim ilmimi arttır) buyruğunda belirtilmektedir. Bu âyette “Rab“, ‘Tanrı’yı ifade  etmektedir. Kur’an’da takriben bine yakın yerde Rab kelimesi telaffuz edilmektedir. Bunların büyük bir çoğunluğu Tanrı’dan söz edilirken, birinde Firavun’dan söz edilirken, beşinde Hz. Yusuf zamanındaki Mısır hükümdarından söz edilirken, diğer beşinde ise Tanrı dışındaki mevzulara değinilirken Rab kelimesi kullanılmıştır. İslamiyetten önce köleler efendilerine Rab diyorlardı. Kur’an bunu yasakladığına dair bir buyrukta bulunmamakla birlikte, hadislerde kölenin efendisine Rab demesinin uygun olmadığı açıklandı. Nedeni de Kur’an’da Tanrı’ya Rab denilmesidir. Birtakım anlatımlarda kölelerin efendilerine Rab değil, Seyyid demeleri önerilmektedir.