Sahne
7 Nisan 2020
Gösterilerin sergilendiği yer. Antik Çağda Yunan toplumunda antik tiyatroların ortasındaki alan (skene). Eski Yunanca skene, antik tiyatrolarda basamakların karşısında bulunan orta alanı ifade ediyordu. Ayrıca, ‘çadır, kulübe, ev’ gibi karşılıkları da bulunuyordu. Eski Yunanca skenéo (=bir yerde oturmak, ikamet etmek), skenima (=konaklama), skenikós (=tiyatro, tiyatroya ait) sözlerinin kullanıldığı görülmektedir. Günümüzde telaffuz ettiğimiz sekene (=bir yerde ikâmet edenler, bir yerin sakinleri) ve iskân (=yerleşme) kelimelerinin de yukarıda belirttiğim Eski Yunanca sözlerle bağlantılı olduğu görüşündeyim. Bu nedenle sahne kelimesinin Arapça kökenli olmadığı anlaşılmaktadır. Arapçadaki sahne, sahra, sahan gibi kelimelerin temelinde Sumerce zag (=alan, ova, düz yer) sözü bulunuyor olabilir. Arapçadaki sahne kelimesi ‘taşlık tepelerdeki düzlük’lere denilmektedir. Bu kelimenin Eski Yunanca skene (=sahne) sözünden intikal etmiş olması mümkündür. Sözlüğünde Arapça sahn (=hane avlusu) kelimesini aktaran Şemseddin Sami, sahne kelimesini açıklarken Mısır’da yayımlanan bir tiyatro kitabında Yunanca skene ve Fransızca scéne ile bağlantılı olan sahne kelimesiyle karşılaştığını ve kendisinin de bu kelimeyi kullandığını öne sürmektedir.
Sumerce zag sözünün, Sumerce sa (=orta, merkez) sözcüğüyle kökensel bir bağı olabilir. Antik Yunan çağının skene (=sahne)’leri Roma Çağında scaena (=sahne) sözüyle devam etmiştir. Latincedeki scen ve scaena (=sahne), scaenicus (=tiyatrocu, oyuncu; tiyatroya ilişkin) ve scaenalis (=tiyatroya ait) sözleri sonraki Batı Dillerine de intikal etmiştir. Fransızca scéne, İngilizce scene, İtalyanca scéna, İspanyolca ve Katalanca escena, Portekizce cena, Almanca Szene; Farsça, Kürtçe, Arapça ve Türkçe sahne; Rusça, Ukraynaca ve Gürcüce stsena; Sırpça, Makedonca, Belarusça, Hırvatça, Litvanca, Boşnakça scena, Arnavutça skenë, Baskça eszena, Japonca shin, İsveççe scen, Danca ve Norveççe scene; Azerice, Özbekçe, Uygurca ve Tatarca sehne, Türkmence ve Kazakça sahna şekliyle ifade edilmektedir.