Servi
11 Haziran 2020
Kozalaklılar (Coniferae) takımının, Servigiller (Cupressaceae) familyasının Cupressus cinsini oluşturan ve başta Akdeniz bölgesi olmak üzere sıcak ve ılıman bölgelerde yaygın olarak yetişen, kışın yapraklarını dökmeyen, ince uzun bir ağaç. Çeşitli türlerinden söz edilmektedir: Akdeniz servisi, Arizona servisi, Monterey servisi, Meksika servisi, Meksika bataklık servisi, Himalaya servisi, bataklık servisi, adî servi, piramid servi, ağlayan servi, kokulu servi, bir kokulu servi sayılan limon servi, Çin servisi, Monteri servisi, çeşitlerinden söz edilmektedir. Nemli ve kumlu topraklarda iyi yetişmektedir. Servi, tıp alanında iltihap kurutucu olarak kullanılmış. Halk arasında yaygın olarak selvi şekliyle telaffuz edilmektedir. Bununla birlikte, sevli, sewli, zelvi ve selbi şeklindeki telaffuzlarla da karşılaşılmaktadır.
1980’li yıllarda yer adları üzerine çalışmalarımı yoğunlaştırırken Kıbrıs adının bakır ile değil servi (Cupressus) ile ilişkili olabileceğini sanmıştım. Bugün de aynı kanıdayım. Servi sözü, Farsça serv sözünden Türkçeye intikal etmiştir. Servi, Sumercede ĝešsur-min (=servi ağacı) olarak biliniyordu. Sur-min adının, zamanla m/v dönüşümüyle survin ve sonrasında sarvin, sarvi, servi şekillerine bürünmüş olduğu görüşündeyim. Bu Sumerce söz, Akadcada šurmēnum şekliyle belirtilmiş. Aramice metinlerde karşılaşılan şurbinnā sözünün ‘servi’yi ifade ettiği görülmektedir. Türkçe ve Kürtçede selvi, bayan şahıs adı olarak tercih edilmektedir. Yukarı Fırat bölgesi Kürtçesinde bayan şahıs adı olarak Sewli yaygındır. Aynı dilde servi ağacına da sewli denilmektedir. Farsça servistān (=servilik/selvilik), Farsça ve Arapça serviyye (=servigiller) sözleri kullanılıyor. Bingöl’ün Genç ilçesine bağlı Servi bucağı bulunmaktadır.
Eski Yunanca küpros, Latince cupressus, İngilizce cypress, Fransızca cyprès, İtalyanca cipresso, İspanyolca ciprès; Rusça ve Bulgarca kiparis, Romence chiparos, Hintçe saro, Farsça servi, Arapça sarvi, Kürtçe sewli veya selwi, Türkçede selvi ve servi olarak biliniyor.