Süt

7 Haziran 2020

     Kadınların ve memeli dişi hayvanların yavrularını beslemek için memelerinde bulunan besin değeri yüksek beyaz sıvı. Süt sözünün bin yıl öncesinden beri Türkçede kullanıldığı biliniyor. Kazakça, Kırgızca, Özbekçe ve Uygurca süt, Tatarca söt, Başkırtça höt, Türkmence süyt ve Azerice süd şekliyle telaffuz ediliyor. Ayrıca, Çuvaşça sēt, Yakutça üt sözleri de ‘süt’ü ifade ediyor. Buna karşılık, Dersim Deylemicesinde şıt, diğer bir kısım Deylemilerde sat, kimi Şavaklıların kendi aşiretleri olarak gördükleri Şakak veya Şakaki Kürtlerinde suvd sözlerinin ‘süt’ karşılığında kullanıldığı belirlenmektedir.

     Sumerliler ‘süt’e ga diyordu. Yunanlılar da bu sözle bağlantılı olarak gala dediler. İbraniler aynı köke dayalı olarak ḥalav, Araplar ise halib dediler. Muhallebi kelimesi de halib kelimesinden türetilmiştir. Akadlılar ‘süt’e šizbum diyorlardı. Farsça, Kürtçe ve Tacikçedeki şir (=süt) sözünün Akadca šizbum sözüyle yakın fonemli oluşları dikkati çekmektedir. Fakat, yine de şir sözünün Sanskritçe kşira (=süt) sözüyle bağlantılı olduğunu göz ardı edemeyiz. Buna karşılık, Sindhice kir, Sindhalice kiri şekilleri şir sözünün versiyonları olmaları mümkündür. Orta Çağ’da Türkçede süt kaymagı ve süt köpiki sözleri kullanılıyordu. Süt sözcüğü Moğolcada sün veya süü şekliyle dile getiriliyor. Bir kısım Batılı Türkologların süt sözünü Moğolcadaki sün veya süü ile ilişkilendirdikleri görülmektedir. Bunlara göre, süt kelimesindeki ‘t’ son harfi Moğolcada çoğul son ekidir. Fakat, bu belirlemelere rağmen, süt sözcüğünün Türkçenin eski kelimelerinden biri olduğu anlaşılmaktadır.