Tantana

24 Ocak 2020

     Görkem, şatafat, gösterişli eğlence, şamata. Aynı karşılıktaki Arapça tantana sözünden kaynaklanmıştır. Arapça tantana sözü ‘tan tan’ seslerine dayalı olarak telaffuz edilmiştir. Şa’şaa, debdebe, gürültülü patırtılı gösteriler ve büyük lüks içinde olma genel olarak tantana sözü ile açıklanıyordu. Osmanlıcada tantana-i şevket ü iclâl sözü ‘ululuk ve azamet gürültüsü’ olarak biliniyor. Tantana sözü Türkçede Arapçadakinin aynı şekilde (tantana) telaffuz edilirken Kürtçe ve Farsçada tentene şeklinde dile getirilmektedir. Azeriler, Özbekler ve Uygurlar Farsça ve Kürtçedekinin aynı şekilde, tentene diye ifade etmektedirler. Tatarlar ve Başkırtlar ise tantana şeklini kullanıyorlar. Adı geçen topluluklar dinsel törenler için de tantana ya da tentene sözünü kullanmaktadır. Bununla birlikte, Kürtçede bir diğer tentene söz daha vardır ki o da Türkçede dantel diye bilinendir. Her iki dile de Fransızca dentelle (ok. dantel) sözünden intikal etmiştir.

     Şemseddin Sami de tantana kelimesinin Arapça kökenine işaret ederek “Şaşaa, debdebe, haşmet” karşılığında açıklamakta ve “Kemâl-i tantana ile şehre dâhil oldu” örneğini aktarmaktadır (Kamus-ı Türkî). Ahteri Mustafa Efendi, tantana sözünün çoğulu olarak tantanat şeklini belirttikten sonra “Kopuz avazı ve su çağıltısı. Ve çağrışmak” diye açıklamada bulunmaktadır (Ahterî-i Kebir). Maçka, Çorum, Kalecik dolaylarında ‘geveze, boşboğaz’ karşılığında tantan denilmektedir. Niğde’nin Bor ilçesi havalisinde tantan itmek (=gereksiz ve yüksek sesle konuşmak) deyimi konuşulmaktadır.