Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors
Etimolojik Açıdan
Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors

 

 

Bilal Aksoy

Tar

20 Eylül 2019

     İran, Azerbaycan, Afganistan ve Hindistan’da kullanılan bir çalgı türü. İran ve Hint coğrafyalarında tar sözcüğü ‘tel’ karşılığında biliniyor. Bu nedenle Hindistan ülkesinde yektār (= ‘tek telli’) çalgısı kullanılıyordu. Türkmenler ve Özbekler dutār (= ‘iki telli’) çalıyorlardı. Sitār ya da sêtār (= ‘üç telli’) ise zamanla yerini çartār (= ‘dört telli’) adlı çalgıya bıraktı. Çartār, önemli ölçüde sitâr‘ın yerini aldı. Evliya Çelebi, çartar adlı müzik aletinin Safevi Devleti şahlarından Şah Haydar tarafından icat edildiğini söylüyordu. Çartār Hindistan’da kullanılmakla birlikte, pançtār (= ‘altı telli’) Afganistan ülkesinde yaygındı. Evliya Çelebi’nin aktardığına göre, Şirvanlı Rıza al-din tarafından icat edilen şaştār ya da şaştā Şirvan dolaylarında çalınıyordu. Şaştar, İran’da, Azerbaycan’da ve Kafkasya’da da revaçta idi. İngiliz müzikolog Henry George Farmer, İran Kürtlerinin bir zamanlar sūndar kullandıklarını aktarmaktadır (H.G. Farmer, “Tanbur”, İA. Leiden tb). Sūndar, çöğür’e benzemekle birlikte, on madeni tele sahipti.

     Tar sözcüğünün Aryen Dillerde mevcut olduğunu göz ardı etmemelidir. Farsça tar, Hintçe taar, Urduca tar, Nepalce tara, Sidhice tar ve Pencapça tara sözcükleri ‘tel’ karşılığında biliniyor. Tar, gitar diye bildiğimiz müzik aletine benzemektedir. Gitar’ın tarihsel olarak İran üzerinden Avrupa’ya taşındığı kanısındayım.