Tekin

7 Mayıs 2024

     TEKİN (I)  Boş, içinde kimse bulunmayan; güvenilir (kişi veya yer). Türkçe tek (=yalnızca kendisi, sadece, yalnızca) sözcüğüyle ‘bir şey gibi olma’yı belirten Farsça ve Türkçe -in ekiyle türetilmiştir. Burada kullanılan -in eki Farsçada şir (=süt) ve -in ekinden şirin türetilmesinde olduğu üzere Türkçede de kullanılmıştır: yeğin, serin, tekin, çetin gibi.

     TEKİN (II) Çevik, atik, seri, hızlı, süratli, çabuk davranan, hızlı olan. Farsça tek (=çabuk, hızlı, acele; koşu, koşma) sözcüğüne aynı dilde kullanılan ve ‘bir şey gibi olma’yı ifade eden -in son ekinden türetilmiştir. Erkek şahıs adlarındandır. Yoğunlukla, Bingöl, Bitlis, Muş, Ağrı, Van illerinde karşılaşılıyor. Tekin sözcüğü birçok şahıs adında son ek durumundadır: Aytekin, Gültekin, Alptekin, Baytekin, Cantekin gibi. Tekin şahıs adları çoğunlukla yukarıdaki gibi Farsça kaynaklı olarak türetilmiştir. Bir kısmı da Gültekin adında olduğu üzere Kül-tigin (=göl gibi büyük prens) adından ve tigin (=prens) sözcüğünden kaynaklanmıştır. Orta Çağ Türkçesindeki tigin (=prens) sözcüğü Soğdca tikin (=prens) sözcüğüyle bağlantılıdır. G.J. Ramstedt tegin şeklinin Korece tek (=fazilet) ve in (=adam) sözcüklerinden kaynaklandığını öne sürmüştür. Bu sav bir yakıştırmadan ibarettir. F.Altheim ise bu sözcüğü Farsça dihgān (=soylu sınıfından kimse) sözcüğüyle ilişkilendirmiştir. Bu sözcük Farsça dih (=köy) ve -gān nispet ekinden türetilmiştir.  Aynı sözcük dihkan biçimiyle Arapçaya intikal etmiştir.