Tetik

3 Kasım 2023

     TETİK (I) Ateşli silahları ateşlemek için elin işaret parmağıyla çekilen küçük madeni parça. Kürtçe tet (=el, küçük el) ve -ik küçültme ekiyle tetik (=elcik) sözcüğüne dayanmaktadır. ‘Ateşli silahlarda ateşleme maşası’ karşılığında Kürtçe tetik sözcüğü kullanılıyor. Orta Çağ Türkçesindeki ‘akıllı, zeki’ karşılığındaki teytik veya tetik sözcükleriyle ilişkisi izaha muhtaçtır. Kürtçe tet (=küçük el, elcik) sözcüğü Ermenice tat (=avuç içi, pençe) sözcüğüyle aynı köktendir. Kıpçakça tetik ‘uyanık, zeki’ karşılığının yanı sıra ‘gizli bir şeyin anahtarı’ olarak da bilinmiştir. Buna karşın tetik sözcüğünün Kıpçakçadan intikal ettiğini söylemek güç olsa gerektir. Azerice tätik (=tetik) dışında Türkçeye yakın dillerde tetik sözcüğü yaygın değildir.

    TETİK (II) Dikkatli ve uyanık. Orta Çağ Türkçesindeki teytik veya tetik sözcüğünden. ‘Uyanık olmak’ karşılığında kullanılan tetik olmak ifadesi zamanla tetikte olmak diye de ifade edilmiştir. Bu son ifade şekli bu sözcüğün TETİK (I) ile karıştırılmasına yol açmıştır. TETİK (I) sözcüğü ateşli silahların kullanılmasıyla ifade edilmiştir.