Tirit

18 Kasım 2020

     Et suyuna kızartılmış veya bayat ekmek konularak yapılan yemek; yemek suyu; mecaz olarak yaşlı veya güçsüz kimse. Türkçedeki tirit sözü aynı karşılıktaki Farsça terîd sözünden alınmadır. Farsça terîd ise ‘yaş veya ıslak’ demek olan Farsça ter ile Kürtçe ṭer (=ıslak) veya ṭir (=koyu sıvı) sözcüklerine dayanmaktadır. Tere kelimesinde olduğu gibi, Türkçedeki terlemek sözünün de kökü Farsça ter sözcüğüdür. Farsça terîd Arapçada serîd şekliyle ifade edilmiş. XVI. yüzyılın birinci yarısında yaşayan Ahterî Mustafa Efendi, sözlüğünde: “Serîd. Yağla ıslanmış ekmek ki tirit derler” yargısına varmaktadır. Bir kısım sözlüklerin Farsça terîd’in Arapça serîd’den bozma olduğu görüşü doğru olmasa gerektir. Çünkü ter kökü yukarıda da açıkladığım üzere İranî Dillerde ‘ıslaklık’ ile ilgilidir. Elazığ yöresinde genel olarak ekmek ile yapılan yemeklere tirit deniliyor. Kürtçe tirît (=kızarmış ekmek ve et suyuyla yapılan yemek), Ermenice tirit (=bitkin, zayıf) ve Sırpça tirit (=yufka arasına konulan kızarmış et) sözcükleri biliniyor. Arapçada şerid (=tirit) şekliyle de yerleşmiştir.