Tuğrul

14 Aralık 2020

     Yırtıcı ve iri başlı bir kuş türü. Orta Çağda Türkçede togrıl adıyla biliniyor. Kaşgarlı Mahmud, adı geçen kuştan “yırtıcı kuşlardan bir kuş; bin kaz öldürür, bir tanesini yer. Erkek adı da olur” diye söz etmektedir. Kaşgarlı’dan sonraki yüzyıllarda togrıl adı toğrul şeklinde ifade edilmiş, günümüzdeki Tuğrul adına yol açmıştır. Togrıl, toğrul veya tuğrul şekillerinde kullanılmış olan söz konusu sözcüğün Çince tóu (=baş; zirve, doruk) ) ile ilişkili olduğu kanısındayım. Çünkü yukarıda da belirttiğim üzere togrıl kuşu – diğer kuşlara nazaran biraz daha irice öne doğru çıkık ve ürkütücü bir başa sahip olmakla birlikte yükseklerde uçar ve zirvelere konar. Tuğrul kuşunun adı bugün de şahıs adı olarak da kullanılmaktadır. Macarların ataları olan Hunların hükümdarı Atillâ’nın kalkanında bir doğan kuşu motifi görülmüştür. Macarlar bu kuş motifine “Turul” demişler. Ayrıca, Macar “Turul”larının başında taç da yer alıyor. Mütercim Âsım Efendi, “Burhân-ı Katı Tercemesi”nde “tugrul”un bir av kuşu olduğunu, bazılarının bunu zağanos ile tefsir ettiklerini aktarmaktadır. Selçukluların iki hükümdarı Tuğrul adıyla anılmakla birlikte, Arapça sanları veya isimleri de biliniyordu. Bkz. Doğan.