Vampir

5 Ocak 2020

  İnsanların kanını emdiğine inanılan efsanevi varlık. Tatarca ubir (=cadı, büyücü kadın, kocakarı) sözünden kaynaklandığı sanılmaktadır. XVII. yüzyılda Almanca yoluyla İngilizceye de geçmiştir. İngilizcede vampire (ok. wempayr), ‘kan emici, hortlak, vampir ve bir tür iri yarasa’ karşılığındadır. Öte yandan ABD konuşma dilinde wamp, ‘erkek düşkünü maceracı kadın’ demektir. XIX. yüzyılda İngilizcede to wamp fiilinin yer ettiği görülmüştür. İngilizce vampirism ve Fransızca vampirisme sözleri ‘sömürücülük’ olarak biliniyor. Bunlara Almanca vampi rismus (=vampirlik) sözü yol açmıştır. Fransızcada vamp (=uğursuz kadın) ve vampire (=kan emici, hortlak, vampir, sömürücü), İtalyanca vampiro (=kan emici, hortlak, yarasa) sözleriyle birlikte Batı’da vampirisme (=kan emicilik) sözü yaygınlaştı.

  Kazakça, Kırgızca, Özbekçe, Türkmence ve Uygurcada ‘kocakarı’ karşılığında kempir sözü kullanılmaktadır. Tatarcada äbi, Başkırtçada ise äbiy denilmektedir. ‘Cadı’yı ifade eden Tatarca ubırlı karçık, Başkırtça ubırlı karsık sözleri telaffuz edilmektedir. Bunların yukarıda vampir sözüne kaynaklık ettiği söylenen Tatarca ‘ubir’dan oluştuğu anlaşılmaktadır. Slovakçada vampir karşılığında upir sözü bulunuyor.   

  Yarasalar takımından yaprakburunluyarasagiller familyasından bir memeli türüne de vampir denilmektedir. Bunlara Latince Vanpyrum spectrum, İngilizce Specter bat, Fransızca Vampire spectre denilmektedir. Orta ve Güney Amerika’da yaşayan bu yarasa türü söylendiğinin aksine kan içmez, meyve yemektedir. Kiminde benzer şekillerde de ifade edilmiş olsa da vampir sözü birçok dilde kullanılmaktadır. Fince vampyyri; Danca, İsveççe ve Norveççe vampyr; Hırvatça, Boşnakça, Arnavutça, Katalanca ve Rusça vampir, Baskça banpiroa; Portekizce, İspanyolca ve İtalyanca vampiro.