Yalvaç

23 Temmuz 2020

     Elçi, haberci, peygamber. Bu kelimenin kökeniyle ilgili olarak farklı görüşler öne sürülmüştür. G. Clauson, yalvaç sözünün İran Dillerinden intikal etmiş olabileceğini öne sürer. Clauson’la aynı kanıda olanlar yalvaç sözündeki –vaç son ekinin Pehlevice ve Partça vaç (=söz) oluşuna dikkati çekmektedirler. Aynı söz Deylemice de de mevcuttur. Dersim yöresi Deylemicesinde (>Dımılice/Dımılki) vace (=söyle de) kelimesi yer almaktadır. Orta Çağda Türkçede yalabaçı, yalavaçı ve yalavar şekilleriyle görülmektedir. O zamanlar da ‘elçi, haberci’ karşılığında biliniyordu.

     Yalavaç kelimesindeki yala sözünü ‘büyü, sihir’ karşılığındaki yalvı sözüne bağlayanlar bulunuyor. Bang ve Ramsted gibi kimi dil bilimciler ise yalvaç kelimesinin kökeniyle ilgili olarak yaptıkları çalışmalarda farklı birtakım aktarımlarda bulunmuşlardır. Ramsted, yalvaç veya yalavaç’taki yala sözünü Korecedeki cala (=sözcü) kelimesiyle, vaç’ı ise paçi (=kişi, şahıs) ile ilişkilendirmektedir. Farsçada da yālāvāç kelimesi kullanılmıştır. Kaşgarlı Mahmud, bu sözün yalafar (=elçi) şeklini belirtiyor. Dil bilimci Doerfer, yalvaç kelimesinin Türkçeden gelmiş olabileceği tezini ileri sürmüştür. Bununla birlikte, Yalvaç sözünün Aryen bir dil olan Soğdcada da kullanıldığı belirlenmiştir.