Yeni

21 Eylül 2019

     Eskimemiş, öncekilerden farklı, bir işe henüz başlamış olan. Dillerin birçoğunda benzer şekillerde ifade edilmektedir.  Nu, na, ni, no heceleriyle başlayan sözcüklerin önüne Türkçeye özgü olarak ‘y’, ‘e’, ‘i’, sesleri getirilerek oluştulmuş gibidir: ya.ni, yan(g)i, yen(g)i, i.nu/e.nu gibi. Radyo, i-radyo örneğinde olduğu üzere. Kaşgarlı’nın sözlüğünde yanğı (=yeni) sözcüğü yer alıyor. Günümüz Türkçesindeki yeni sözcüğü bununla bağlantılıdır. Hint-Avrupa Dillerindeki nu (=yeni) sözcüğü temel oluşturmuş olabilir. Hititçe newas (yeni) ve newahh (yenilemek) sözlerinin yanı sıra şu kelimeler de ‘yeni’ karşılığındadır: Farsça nev, Eski Hintçe nava, Kürtçe nû, Tacikçe nav, Bulgarca nov, İngilizce new, Hintçe naee, Almanca neu, İzlandaca ný, Makedonca novi, Norveççe ny, Yidişçe nay; Hırvatça, Sırpça ve Boşnakça novi, Ermenice nor, Rusça ve Belarusça novy, Çekçe nový, İspanyolca nuevo, Urduca neya, Yunanca néos, Pencapça nava, Peştuca nuyi, Latince novum, Fransızca nouveau, İtalyanca nuovo, Nepalce nayam, Flemenkçe nieuw. Türkçeyle akraba dillerden Kazakça ve Tatarca yana, Başkırtça yanı, Uygurca yeni, Türkmence täze sözcükleri telaffuz edilmektedir.