Zeybek

19 Haziran 2024

     Batı Anadolu efesi. Yunanca zeybékis (=efe, zeybek) sözcüğünden. Bu sözcük İlk Çağ’da Ege Bölgesi’ndeki Dioniysos tanrısının bir başka adı olan İobakkhos (<Bakkhos) adından evrilmiştir. Dioniysos Zeus’un oğlu olarak biliniyor. Yunanca zeybékis sözcüğünün Zeus’un oğlu olmasına istinaden Zeu(s)-İobakkhos şeklindeki adlandırmadan evrilmiş olması sadece bir olasılıktır. İlk Çağ’da Batı Anadolu’da Bakkhos oyunları ve şenlikleri biliniyor. Bu nedenle Ege Bölgesi’ndeki zeybek geleneği aynı bölgedeki İlk Çağ’dan gelmektedir. Halikarnas Balıkçısı Bakkhos’un ‘şarap Tanrısı’nın Lidyaca adı olduğunu öne sürmektedir. Zeybek sözcüğünün Arapça zaybaķ (=civa) sözcüğüyle ilişkisi olamaz. Arapça zaybaķ (=civa) sözcüğü İran Dillerinden Arapçaya intikal etmiştir. Arapçadan Kıpçakçaya intikalen bu dilde zeybaķ (=civa) sözcüğü kullanılmıştır. Zeybek (=efe) sözcüğü bir kısım dillere de yayılmıştır. Arapça zaybak (=yiğit, cesur), Arnavutça zebek (=hafif silahlı asker), Makedonca zeybek (=efe, zeybek), Bulgarca zebék (=Batı Anadolulu), Ermenice zeybek (=yiğit, cesur), Kürtçe zeybek (=Batı Anadolu efesi). Türkçeyle akraba olan Asya Dillerinde zeybek ve benzeri sözcük bulunmamaktadır.