Zırva

22 Haziran 2020

     Saçma sapan, abuk sabuk söz.  Farsça zerba (=sarı aş) denen çorbanın adından alınmış olmalıdır. Zer-ba çorbası adındaki zer ön eki, zerdali karışımı nedeniyle sarımtırak olduğundan Farsça zer(d) sözünden kalmadır. Bu kelimenin -ba son eki Farsçada ‘aş’ demektir. Zer-ba (=sarı aş) çorbası zerdali, paça ve sarımsak ile bir kısım baharat karıştırılarak hazırlanıyordu. Bu nedenle, karışık bir çorba görüntüsü oluşuyordu. Bir olasılıkla, Türkçede telaffuz edilen zırva kelimesinin Farsça Zerba çorbasının adından kaynaklanmış olduğu söylenebilir. Şemseddin Sami, Türkçe sözlüğünde, zırva kelimesini bu çorbanın adı olarak belirtirken, mecazen “saçma sapan söz” karşılığını aktarmaktadır. Ş. Sami, ayrıca “zırvaya çevirmek” sözünü “pek karıştırıp gülünç hâle koymak” diye açıklamaktadır. Pars Tuğlacı, zırva sözünü Farsça zerpā (=saçma sapan söz) kelimesine bağlarken Hasan Eren zırva kelimesinin kökeninin belirsiz olduğunu öne sürmüştür. O halde, zırva kelimesinin aslı Farsça zirba veya zalulā değil, zerba kelimesidir. Saçma sapan, karma karışık sözler, tıpkı Farsça zerba çorbası gibi karışık oluşuna istinaden zırva (<zerba) diye telaffuz edilmiş olmalıdır. Öte yanda, zırva kelimesinin zorba sözüyle bir ilişkisi olmasa gerektir. Çünkü, zırvalamak, zorbalık yapmak değil, saçma sapan ve karma karışık konuşmaktır. Öyle anlaşılıyor ki, Farsça zerba sözündeki zer ön eki, zır; –ba son eki ise –va şekline dönüşerek zırva sözü belirmiştir. Türkçede olduğu gibi, zırva sözü Kürtçede de kullanılmaktadır; birinin gereksiz ve saçma sapan sözlerine tepki olarak “zırvatî meke!” (=zırvalık yapma) denilmektedir.