Züğürt

9 Mart 2020

     Parasız pulsuz, meteliksiz olan kimse. Türkçeye yakın olan dillerde züğürt ve benzeri söz kullanılmamaktadır. Kürtçede zıgurt ‘bekâr, beş parasız olmak, işsiz güçsüz kimse; züğürt‘ karşılığında ifade edilmektedir. Aynı dilde zıgurti (=züğürtlük) sözü de bulunmaktadır. Arapça, Farsça ve Ermenice sözlükleri karıştırdığımda züğürt ya da buna benzer bir söz bulamadım. O nedenle Sanılanın aksine Türkçeye Ermeniceden değil, Kürtçeden geçmiş olmalıdır. Kürtçenin Behdinan lehçesinde zıgurt sözü, ‘bekâr’ kimselere denilmektedir. Özgün şekliyle (zıgurt) Kürtçede bulunan bu sözün, buradan mücavir alanlara yayıldığı anlaşılmaktadır. Züğürt sözü, Ermenice dzakh (=sol) sözcüğünden gelmiş olamaz. Ayrıca, Ermenice tsaxort (=şom) sözüne de bağlanamaz. ‘Fakir, yoksul’ karşılığıında Ermenicede belirlenen zuyurt veya züyürd sözcükleri Kürtçeden alınmıştır. Bulgarcada karşılaşılan zjurt (zyurt: ‘yoksul’) ile birlikte Sırpça zúdurt (=parasız, yoksul) ve Yunanca zuğurtlúk sözcükleri Türkçeden intikal etmiş olsa gerektir. Kürtçeden Arapçaya geçerek bu dilde zugurt şekli söz konusu edilmekle birlikte, Arapçada karşılaşılan bu kelimenin yaygın bir kullanımı bulunmamaktadır. Bir atasözünde “Züğürt olup düşünmektense uyuz olup kaşınmak yeğdir” denilmektedir. “Karac’oğlan züğürt düşmüş geziyor/Gören âşıkların bağrın eziyor” (Karacaoğlan, XVII. yüzyıl).