Çepni

19 Temmuz 2020

     Anadolu’da göçebe bir topluluk adı. Çepniler, bir zamanlar yerleşik hayata uzun süre direnmişlerdir. Bulundukları yeri sürekli terk ederek yer değiştirmişlerdir. Bu topluluklar Kürtçede Tırkman, Türkçede Türkmen şeklinde ifade edilmiştir. XIV. yüzyılda İran Yahudi cemaatinin ileri gelenlerinden ve İran devletinde görevli Reşideddin, Çepni adını ‘savaşmak’la ilişkilendirmektedir. Anadolu’da Çepni adını taşıyan birçok yerleşim yeri bulunmaktadır. Karadeniz, Batı ve İç Anadolu’da yerleşmiş Çepni cemaatleri mevcuttur. Osmanlı döneminde Giresun ve çevresine “Vilayet-i Çepni” deniliyordu.

     Çepniler, aksi, inatçı ve düzensiz oldukları iddiasıyla Selçuklu ve Osmanlılarca baskı altında tutulmuşlardır. Farsça çep (=aksi, ters, sol; asabi, doğru olmayan) sözü Farsça çepiden (=sapmak, aksine gitmek, ters dönmek) fiiliyle bağlantılıdır. Aynı karşılıkta, Farsça çepānden sözü de kullanılıyor. Farsça çep sözünün Sanskritçe çapa (=eğri, yay, kemer) ile bağlantılı olduğu anlaşılmaktadır. Çepni (=aksi olan) adı Kürtçe çep (=aksi) ve sahip oluşu belirten -ni son ekiyle bağlantılıdır. Bir kısım İran Dillerinde de aynı kelimeyi görmekteyiz. İran Dillerindeki çep kelimesine istinaden Farsça çepev kerden (=talan yapmak), çep şoden (=sapmak, ters dönmek; soldan gitmek) ve çep-nüvis (=aksi yazan, eğri büğrü yazan) sözleri kullanılıyor. Farsça çep çep nigāh kerden (=ters ters bakmak), çepavol (=yağma, çapul) ve çepev (=çapul, yağma, talan) kelimeleri de çep köküyle ilişkilendirilmektedir.