Felsefe

7 Şubat 2020

      Klişeleşmiş tanımların dışına çıkarak farklı bir tanım yapmam gerekirse, şunu söyleyebilirim: Felsefe, hakikati araştırmak için akıl yürütmelere dayalı olarak ve peşin hükümlerden kaçınarak bilgi üretimini sağlayan bir disiplindir. İlk Çağ’da yaşayan ünlü matematikçi Pythagoras (İÖ.570-495), çalışmalarından bir şey anlamayan ve yadırgayan avam takımının “ne iş yapıyorsun sen? Boş işlerle uğraşıyorsun, bir mesleğin yok mu senin?” dediklerinde “Ben bir filozof’um” demiştir. Sözün özü, kendisinin bilgi aşığı bir insan olarak bilgiyi arayan, bir başka deyişle hakikati arayan bir kimse olduğunu ifade etmiştir. O günden bu yana, filozof sözü kullanılmaktadır. Eski Yunanca philia (=sevgi, aşk) ve sophia (=marifet, bilgelik) sözlerinden oluşarak, Eski Yunanca philosophia (=bilgi sevgisi ya da bilgelik sevgisi, gerçeği araştırma tutkusu, bilme aşkı) sözünün telaffuzu olan filosofia şeklinde belirmiş; sonraları özellikle Abbasiler döneminde Bağdad’da Yunancadan Arapçaya yapılan philosophia’ya ait çeviriler süresince filozofia ifadesi zamanla Arapçada falasafiya diye dillendirilmiştir. Falasafiya sözü de giderek falasife, falsafa ve son olarak Türkçede felsefe şeklinde yer etmiştir. Pythagoras’ın philósophos (=hakikati araştırma tutkunu; bilgiyi ya da bilgeliği seven) sözü, giderek filozofos ve filozof şeklinde günümüze intikal etmiştir. Bu açıdan bakılınca, İlk Çağ’ın ünlü Antik Yunan matematikçi bilgelerinin her biri birer philosophos (=filozof) idiler. Herodot, “Tarih” kitabında Solon ile ilgili anlatımlar bölümünde filozof  sözünü kullanmaktadır (I/30).

    Eski Yunanca ve Latince philosophia, Almanca ve Fransızca philosophie, İngilizce philosophy, İspanyolca, Portekizce ve İtalyanca filosofia; Farsça falsafe, Türkçe ve Kürtçe felsefe; Rusça, Makedonca ve Bulgarca filosofiya, Urduca falsifa; Arapça ve Tacikçe falsafa; Arnavutça ve Moğolca filozofi, Ermenice p’ilisop’ayut’yun, Gürcüce pilosopia, Çince zhé xué, Hollandaca filosofie, İsveççe filosofi, Sırpça ve Hırvatça filosofija (filozofiya), Uygurca pälsäpä, Türkmence pelsepe ya da filosofiya, Kazakça pälsapa ya da filosofiya; Azerice, Özbekçe, Tatarca ve Başkırtça fälsäfä,  Kırgızca falsapa ya da filosofiya, sözleri ‘felsefe’ karşılığındadır.

       Felsefenin işlevine ilişkin birkaç paragraflık tanıtım için bkz. bilalaksoy.com “Felsefeye Başlarken”.