16 Kasım 2025
Başlık, külah. Anadolu’nun kimi yörelerinde börkenek adıyla da ifade ediliyor. Orta Çağ Türkçesindeki börk (=başlık, külah) sözcüğünden. Bu sözcük etimolojik açıdan Kürtçe por (=saç) sözcüğüyle bağlantılıdır. Aynı dilde porık (=saççık, saçlık) ve porg (=yaranın kabuk bağlaması) sözcükleri biliniyor. Kürtçe por (=saç) sözcüğünün aynı dildeki pır (=çok) ya da Eski İran Dillerindeki pur (=dolu, fazla) sözcüğüyle ilişkisi olabilir. Bununla birlikte Akadca pêrtum (=saç) sözcüğüyle bağlantısı belirsizdir. Por veya pır sözcükleri ‘çokluk’ belirten Avestaca pouru sözcüğüne dayanıyor. Aynı sözcüğün Sanskritçede puru, Eski Farsçada paru biçimi görülüyor. Fransızca perruque (=peruk) sözcüğünün de bu kökten kaynaklanmış olması mümkündür. XVI. yüzyılın ortalarında Fransızcada aynı sözcük ‘doğal saç’ karşılığında kullanılmıştır. Bu sözcük zamanla ‘yapay saç’ olarak algılanmıştır. İngiltere’de bir kısım üst düzey kamu görevlileri bir dönem XIX. yüzyılın başlarına dek peruk kullanmışlar. Börk sözcüğü Kazakça, Kırgızca ve Türkmencede yaygın olarak börük şekliyle ifade edilmektedir. Börk sözcüğü Sagayca, Şorca, Altayca ve Teleütçede pörük, Balkarca ve Nogayca börk, Hakasça pörik biçimiyle görülüyor. Polonyalı dil bilimci Marek Stachowski’nin (1957-) börk sözcüğünü bürük (=çarşaf) sözcüğüyle ilişkilendirmesi izaha muhtaç bir belirlemedir. Börk bir sargı değil, keçeden veya deriden yapılma bir tür ‘sipersiz külah’tır. Alpaslan’ın önde gelen kamu görevlileri börk takmışlar. Selçuklular döneminde ‘gökkubbe’ye de börk denilmiştir. Anadolu Beylikleri zamanında beylerin ‘kızıl börk’ taktıkları görülürken Yıldırım Bayezid ve Fatih Sultan Mehmet dönemlerinde de kızıl börk geleneğinin yaygınlaştığı belirleniyor.